Scholen kunnen leerlingen klaarstomen voor hun digitale toekomst met 21e-eeuwse vaardigheden
21e-eeuwse vaardigheden zijn belangrijk om te kunnen functioneren in onze huidige maatschappij. Deze vaardigheden liggen ten grondslag aan veel kennis en competenties die het onderwijs kinderen en jongeren leren. Het zijn, afgezien van de digitale vaardigheden, geen andere verworvenheden dan kinderen vroeger leerden. Alleen is de invulling nu moderner. Scholen mogen kritischer kijken naar die invulling, vindt Frank IJdema, Onderwijs manager bij Amac Pro.
De 21e-eeuwse vaardigheden moeten volgens IJdema worden gezien in de breedste zin van het woord. “Zo gaat de vaardigheid ‘mediawijsheid’ over of iemand in staat is om iets te vinden van de informatie die op hem of haar af komt. Tegenwoordig worden we bedolven onder informatie, of het nu een vergadering is, een e-mailtje, andere digitale kanalen, de krant of een programma op televisie; het is cruciaal om te leren onderscheiden wat belangrijk is, welke zaken belangrijk zijn voor jou en of er misschien fake berichten tussen zitten. Ook moet je enig begrip hebben over hoe bijvoorbeeld supermarkten inspelen op jouw koopbehoefte. Wanneer je dat niet begrijpt, zul je áltijd de koopjes bij de kassa aanzien als goede deal.”
Integraal onderdeel opvoeding
Het is niet alleen de rol van scholen om de jongere generaties deze vaardigheden bij te brengen. Ook de thuissituatie speelt hierbij een grote rol. “Eigenlijk is het een integraal onderdeel van de opvoeding.” Veel van deze vaardigheden leren kinderen vaak onbewust. “Neem de vaardigheid ‘samenwerken’. Talloze kinderen zitten op een teamsport en daar leren ze van jongs af aan al om samen resultaat te boeken.” Scholen laten de vaardigheden vaak terugkomen in werkvormen. “Dan moeten leerlingen bijvoorbeeld in groepjes aan een opdracht werken”, geeft IJdema als voorbeeld. Sommige vaardigheden zijn eenvoudiger in het onderwijs op te nemen dan andere. “Neem bijvoorbeeld de vaardigheid ‘zelfregulering’. Dat gaat meer over verantwoordelijkheid nemen in je eigen leerproces. Dat is een omslag die de onderwijssector nu wel meer aan het maken is, maar vaak nemen leerkrachten de leerling nog enorm bij de hand in plaats van dat de leerling de route bepaalt.”
De essentie van onderwijs is dat we kinderen klaarstomen voor hun toekomst. Dat willen we in het onderwijs nog wel eens vergeten, omdat we vooral bezig zijn met kinderen klaarstomen voor toetsen en examens.
Onderwijsmodernisering
De grote uitdaging voor het onderwijs is om daadwerkelijk met door moderne bril naar de 21e-eeuwse vaardigheden te kijken. “De essentie van onderwijs is dat we kinderen klaarstomen voor hun toekomst. Dat willen we in het onderwijs nog wel eens vergeten, omdat we vooral bezig zijn met kinderen klaarstomen voor toetsen en examens. Maar ik denk dat het noodzakelijk is om je als onderwijsinstelling af te vragen of je de dingen daadwerkelijk anders aanpakt dan pakweg 15, 20 jaar geleden. We moeten het aandurven om kritisch te kijken naar wat we doen en hoe de leerlingen daar vruchten van plukken. Ik denk dat veel docenten hun lessen kunnen moderniseren zodat het misschien ook beter aansluit bij de belevingswereld van de huidige leerlingen.”
Rol technologie in vaardigheden
Vier van de elf 21e-eeuwse vaardigheden hebben direct met technologie te maken. “Veel andere vaardigheden hebben óók met technologie te maken, hoor”, zegt IJdema. “Denk maar eens aan samenwerken en communiceren. We hebben de afgelopen twee jaar allemaal vrij veel thuis of afstand via een scherm moeten werken. Daarin komen die twee vaardigheden weer terug.” Het is belangrijk om kinderen te leren omgaan met die digitale vaardigheden, omdat technologie inmiddels diep verweven is in ons dagelijks leven. “Je ontkomt er dus niet aan om bij alle vaardigheden te bekijken naar wat technologie kan toevoegen of wat de rol daarvan is binnen die vaardigheid. En dan kom je er misschien achter dat je het oefenen van die vaardigheid heel anders moet invullen of op een extra manier. Neem dat samenwerken nog een keer. Dat kun je in groepjes in de klas doen, waarbij de kinderen naast of dichtbij elkaar zitten. Maar waarom zou je dat niet via een scherm doen? Dan kunnen de kinderen wél in de klas zitten, maar niet dichtbij elkaar. Op die manier leren ze ook op een moderne manier, namelijk via een scherm, samenwerken. Dat vergt namelijk toch ook weer additionele vaardigheden dan het fysieke samenwerken.”
Kritische blik
IJdema roept scholen op om af en toe eens stil te staan bij de huidige invulling van de 21e-eeuwse vaardigheden. “Bekijk eens wat je nu doet en hoe dat bijdraagt aan de ontwikkeling van de leerling. Hoe kan hij of zij dat wat we vandaag doen en leren, morgen of in de toekomst gebruiken? En van daaruit kun je kritisch kijken of je lessen nog wel passend zijn of dat daar modernisering gewenst is. Het is verstandig om met regelmaat je lessen langs de meetlat van de vaardigheden te leggen en te bekijken hoe het gaat. Dat houdt je als school ook scherp.” Dat dit niet eenvoudig is, erkent IJdema. “Onze maatschappelijke en technologische ontwikkelingen gaan in zo’n razend tempo, dat kun je onmogelijk bijhouden als onderwijsinstelling. Dat is niet erg, want er gaat al ontzettend veel goed, alleen denk ik dat we op dit vlak wel verbeteringen kunnen behalen.”
In gesprek over de kansen van Apple in het onderwijs? Of heb je andere vragen over iPad in de klas of MacBook op school? Laat het ons weten, we helpen je graag!